Nieuws

Deeltijdse arbeid, voor wie en waarom?

Deeltijds werk

Enquête over het (on)vrijwillige karakter van deeltijds werk door vrouwen.

Sinds de jaren tachtig is het aantal deeltijdwerkers sterk toegenomen: 27% van de werknemers in 2017 werkte deeltijds, tegenover 7,5% in 1980. In 2017 waren er 1.156.000 deeltijds werkenden, waarvan 833.927 vrouwen, 80% van het totaal. Het percentage deeltijds werkende vrouwen is in dezelfde periode gestegen van 20% tot 44%. Het aandeel van de mannen is ook toegenomen, maar in mindere mate. De realiteit van deze manier van werken vertoont echter veel verschillen per sector, leeftijdscategorie en opleidingsniveau.

In de loop der jaren werden de schadelijke gevolgen van dit soort werk voor de mensen die erin werken, zowel tijdens als erna, regelmatig aan de kaak gesteld. In tegenstelling tot zijn oorspronkelijke missie om werknemers te beschermen, worden de arbeidsomstandigheden van deeltijdwerkers door het arbeidsrecht niet verbeterd. Integendeel, ze gaan erop achteruit als gevolg van de toegenomen flexibiliteit, zoals de variabele werktijden, de kennisgevingstermijnen en de overuren. De vergoeding die wordt toegekend aan werklozen die deeltijdswerk aanvaarden om aan de werkloosheid te
ontsnappen, is gaandeweg verminderd, zodat het aantal begunstigden drastisch is gedaald.

Om dit ter plaatse in de bedrijven na te gaan, heeft de Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen in het najaar van 2019 een enquête gehouden in vier sectoren die een groot percentage deeltijdwerkers in dienst hebben. De handelssector heeft meer dan 50% vrouwen in dienst, waarvan 54% deeltijds. Het personeel in de woonzorgcentra bestaat voor 80% uit vrouwen, waarvan 67% deeltijds werkt. De schoonmaaksector biedt werk aan 85% vrouwen, waarvan 67% deeltijds. In het bank- en verzekeringswezen ten slotte, werkt 42% van de 53% vrouwen deeltijds (maar vooral 4/5).

Het doel van onze enquête was om de redenen voor deeltijds werk te onderzoeken in de context van de exponentiële groei ervan. Hoewel er aanzienlijke verschillen zijn tussen de sectoren, blijkt uit de antwoorden dat onze veronderstellingen correct waren.

Het arbeidsaanbod is structureel deeltijds: in de handel en de woonzorgcentra (tussen 80 en 90 %) wordt altijd al deeltijds gewerkt. Daar worden enkel deeltijdse contracten aangeboden. Driekwart van de personen antwoordde dat er geen voltijdse banen zijn in hun bedrijf of dat het moeilijk is om ze te krijgen tenzij ze meer verantwoordelijkheid nemen in leidinggevende functies, die grotendeels door mannen worden uitgeoefend.

Een aanzienlijk deel van de respondenten zegt meer te willen werken. 33% in de handel en 45% in de woonzorgcentra wil zelfs voltijds werken. In de praktijk presteert 80% overuren en meer dan 45% doet dat regelmatig, met een iets hoger percentage mannen (45%) dan vrouwen (30%). De redenen voor deze overuren bovenop de normale uren zijn het vervangen van afwezigheden (40%), meer willen verdienen (40% voor de onvrijwillig deeltijds werkenden en voor de mannen) en het afmaken van het werk (financiële sector). Deze redenen bevestigen de hypothese dat deeltijds werk niet vrijwillig is voor de meerderheid van de werknemers, van wie 18% zegt dat de toename van het aantal uren wordt opgelegd door de hiërarchie. Een andere reden die door 25% wordt aangehaald is de hoop op compensatieverlof wat waarschijnlijk zou duiden op een wens om meer tijd te hebben voor het gezin.

Uit de vaakst opgegeven redenen blijkt dat deeltijds werk een aanpassing van de arbeidsorganisatie mogelijk maakt, zoals meer flexibiliteit en een toename van het werktempo, met als gevolg een toename van de zwaarte van het werk. 80% klaagt over de te veelvuldige urgenties, 75% betreurt dat ze geen kwaliteitsvol werk kunnen leveren en 5% is van mening dat hun gezondheid eronder lijdt. In verschillende getuigenissen wordt melding gemaakt van de onmogelijkheid om nog meer uren te werken door de flexibiliteit en de verhoogde werkdruk.

Deeltijds werk is meestal onvrijwillig. De redenen om deeltijds te werken zijn onderling verweven en brengen een complexe afweging met zich mee tussen de eisen van het werk en die van het gezin. Bovendien veranderen de motivaties in de loop van het leven en zijn er de eventuele gezondheidsproblemen. De redenen die het vaakst worden genoemd, hebben echter te maken met de organisatie van het werk (weigering van de werkgever om de contracten aan te passen aan de werkelijk gewerkte uren, de economische situatie van de onderneming, de zwaarte van het werk zelf) en minder met de privésfeer.

Hoewel volgens de arbeidskrachtenenquête van Eurostat gezins- of persoonlijke redenen in de breedste zin van het woord de belangrijkste reden voor deeltijds werk lijken te zijn (45% voor vrouwen en 21% voor mannen - gegevens voor 2019), blijkt uit de enquête dat de werktijden van deeltijds werkende vrouwen met kinderen niet verschillen van de werktijden van het geheel van het aantal deeltijdwerkers. De werktijden van deeltijdwerkers is dus niet van aard dat zij hun gezinsverantwoordelijkheden gemakkelijker kunnen combineren (begin en einde van de dag). Bovendien vermeldt 95% van de respondenten uit de handelssector met variabele uurroosters te maken te hebben met een verwittigingstermijn van ongeveer drie weken voor de helft van hen, terwijl in de rusthuizen 85% met variabele uurroosters werkt, waarvan 64% minder dan een week van tevoren op de hoogt wordt gebracht. Bovendien kan het uurrooster de dag ervoor of dezelfde dag nog variëren (25% van de respondenten).

Uit de getuigenissen ter aanvulling van de antwoorden op de vragen, blijkt dat zij geen controle hebben over de werktijden noch over regelingen die gunstig zijn voor de organisatie van hun leven. Volgens de getuigenissen zijn er veeleer beperkingen zonder enige vorm van financiële compensatie die nochtans noodzakelijk is voor een fatsoenlijk en zelfstandig leven.

Contact: Dominique De Vos - domie.devos@outlook.com

Het eindrapport van de enquête over het (on)vrijwillige karakter van deeltijds werken vindt u hier (enkel beschikbaar in het Frans).

Heb je opmerkingen of vragen? Wij helpen je graag verder.

Contacteer ons